Η Έννοια του Τραύματος
Ως Τραύμα ορίζεται μία δυσάρεστη κατάσταση κατά την οποία το άτομο βιώνει αισθήματα απειλής σε συναισθηματικό ή σωματικό επίπεδο. Η πλειοψηφία των ανθρώπων είναι πιθανόν να έρθουν αντιμέτωποι με κάποιο τραυματικό γεγονός στην διάρκεια της ζωής τους. Ενδεικτικά αναφέρονται: τροχαία ατυχήματα, κακοποίηση (σωματική & σεξουαλική) ή συνθήκες διαρκούς παραμέλησης, ξαφνική απώλεια στο άμεσο περιβάλλον, φυσική καταστροφή, βίαιη εγκληματική πράξη κ.α.
Σύμφωνα με τους Fischer & Riedesser (1998), μια εμπειρία μπορεί να οδηγήσει σε τραύμα, όταν το άτομο νιώσει:
- ανίκανο να αμυνθεί
- αβοήθητο
- χωρίς να είναι σε θέση να δραπετεύσει
- κίνδυνο από ένα σοβαρό απειλητικό γεγονός
- ότι δεν είναι σε θέση να επεξεργαστεί με τη βοήθεια προηγούμενων εμπειριών του.
Η Διάγνωση της Διαταραχής Μετατραυματικού Στρες
Η Διαταραχή Μετατραυματικού Στρες (DSM-V, 2013, 309.81, F43.10), προκαλείται από ένα ψυχολογικά τραυματικό/ στρεσσογόνο γεγονός, που περιλαμβάνει είτε έναν πραγματικό ή απειλούμενο θάνατο, είτε έναν σοβαρό τραυματισμό του πάσχοντος ή άλλων. Το απειλητικό ή καταστροφικό γεγονός θα μπορούσε δυνητικά να προκαλέσει στρες σχεδόν σε οποιοδήποτε άτομο εκτίθετο στις ίδιες ή παρόμοιες συνθήκες.
Ένα βίαιο προσωπικό συμβάν όπως ο Βιασμός, η Ληστεία, το Τροχαίο Ατύχημα, ο πόλεμος, ένα εργατικό ατύχημα, οι φυσικές καταστροφές όπως ένας σεισμός ή μία πλημμύρα, αποτελούν “κρίσεις” που μπορεί να προκαλέσουν Διαταραχή Μετατραυματικού στρες. Αποτελεί μια σύνθετη διαταραχή, με πολλαπλές ομάδες συμπτωμάτων. Τραυματικές αναμνήσεις, επίμονη υπερ-διέγερση (συνεχώς ο ασθενής να ψάχνει για πιθανό κίνδυνο), και αρνητική διάθεση είναι τα βασικά χαρακτηριστικά. Το χαρακτηριστικό, ωστόσο, είναι αυτό της «επαναβίωσης του τραύματος», με τη μορφή ενοχλητικών εικόνων, αναμνήσεων και εφιαλτών.
Συμπτωματολογία
Τα συχνότερα συμπτώματα είναι: Επεισόδια αναβίωσης των τραυματικών γεγονότων (flashbacks), όνειρα ή εφιάλτες σχετικά με το τραυματικό γεγονός, ένα αίσθημα μουδιάσματος, άμβλυνση απαντητικότητας στην αλληλεπίδραση με το περιβάλλον, αδυναμία βίωσης ευχαρίστησης, επίμονα συμπτώματα υπερεγρήγορσης, όπως υπερεπαγρύπνηση και
υπέρμετρη αντίδραση στο ξάφνιασμα κ.α.
Η διαταραχή ξεκινάει μερικές εβδομάδες μέχρι και μήνες μετά το τραυματικό γεγονός, και η πορεία της είναι κυμαινόμενη. Σε κάποιες περιπτώσεις, η διαταραχή μπορεί να εξελιχθεί σε χρόνια, διαρκώντας για επιφέροντας μόνιμες αλλαγές ή διαταραχές στην προσωπικότητα του πάσχοντος. Επιφέρει διαταραχές στην καθημερινότητα λόγω των επίμονων αναβιώσεων και των ενοχλητικών -συχνά αιφνίδιων- αρνητικών σκέψεων (World Health Organization (WHO), 1992).
Ανθεκτικότητα και εξέλιξη
Δεν καταλήγουν όλες οι περιπτώσεις τραύματος σε μετατραυματική διαταραχή. Στην πραγματικότητα, οι περισσότερες δεν καταλήγουν.
Παράγοντες που συντελούν στην ανθεκτικότητα στο τραύμα:
- Ανάπτυξη στρατηγικής διαχείρισης και επεξεργασίας του τραύματος
- Πρόσβαση σε κοινωνική (φίλοι & οικογένεια) ή ψυχολογική υποστήριξη.
- Αίσθημα σιγουριάς ότι το άτομο μπορεί να ανταποκριθεί στην απειλητική κατάσταση.
- Ικανότητα αντίδρασης απέναντι στο φόβο.
Της Δρ. Τέσσας Χριστοδούλου, PhD, CPsych, AFBPsS, CSci
