Η Διαταραχή Πανικού (DSM-5, 2013), είναι από τις πιο συχνές εκφάνσεις άγχους. Χαρακτηρίζεται από αιφνίδια επεισόδια ανεξέλεγκτης ανησυχίας χωρίς προειδοποίηση. Τα συμπτώματα περιλαμβάνουν τον έντονο φόβο, ανάλογο αυτού της ιδέας του επικείμενου “θανάτου”. Μπορεί να είναι ο φυσιολογικός “θα πεθάνω”, ο κοινωνικός “θα γίνω ρεζίλι” ή ο εγκεφαλικός “θα τρελαθώ”. Παρουσιάζεται σε ποσοστό από 3,5 έως και 7% με έναρξη στην εφηβεία ή την πρώιμη ενηλικίωση με τις γυναίκες να θεωρούνται πιο επιρρεπείς.
Αίτια
Η εμφάνισή της συνδέεται με μεταβατικές περιόδους ή αρνητικά γεγονότα όπως η απώλεια. Άλλες αιφνίδιες, μη αναμενόμενες αλλαγές στον τρόπο διαβίωσης όπως μία σοβαρή ασθένεια επίσης αποτελούν παράγοντες κινδύνου. Ορισμένες έρευνες υποδεικνύουν ότι το χρόνιο και οξύ άγχος και η υπερβολική πρόσληψη καφεΐνης ή διεγερτικών επίσης συνδέονται με την Διαταραχή Πανικού ενώ ευθύνονται και ιατρικές παθήσεις (υποθυρεοειδισμός), αποχή ή κατάχρηση φαρμάκων/ψυχοτρόπων ουσιών.
Το οικογενειακό ιστορικό έχει συσχετιστεί επανειλημμένα με την ανάπτυξή της, καθώς η κληρονομικότητα έχει υποστηριχθεί από ερευνητικές μελέτες μονοζυγωτικών διδύμων. Εξίσου σημαντικό ρόλο παίζει όμως και το άμεσο περιβάλλον. Μέσω της διαδικασίας της μάθησης, το παιδί μιμείται ασυνείδητα, υιοθετώντας την αγχώδη αντίδραση από τον γονέα ή τον σημαντικό άλλο καθώς την αντιλαμβάνεται ως “αποδεκτή”. Η κακοποίηση ή παραμέληση στην παιδική ηλικία, αυξάνουν εξίσου τον κίνδυνο εμφάνισης κατά την ενηλικίωση.
Η Προσωπικότητα του Ατόμου
Άλλες φορές είναι πιθανό να δημιουργηθεί μία αρνητική εικόνα για τον εαυτό ενισχύοντας και ενδυναμώνοντας τις αρχικές πεποιθήσεις (π.χ. είμαι ευαίσθητος, νευρικός κ.α.). Η δομή της προσωπικότητας, οι δυσλειτουργικές αντιλήψεις και οι διαστρεβλωμένες πεποιθήσεις συμβάλλουν στην διαιώνιση της συμπτωματολογίας. Συχνά υπάρχει δυσκολία στην κατανόηση των πραγματικών αιτιών που περιλαμβάνουν αντιφατικές επιθυμίες και φόβους με αποτέλεσμα την ανάγκη (δια) φυγής από κάθε κατάσταση με έναν παράδοξο τρόπο.
Συμπτώματα
Η συμπτωματολογία προέρχεται από το σύνολο των οργανικών συστημάτων και έχουν καθαρά βιολογική βάση. Συχνά εκδηλώνονται με: ταχυπαλμία, εφίδρωση, τρέμουλο, αίσθημα δύσπνοιας ή πνιγμονής, ναυτία, ζαλάδα, τάση λιποθυμίας, επεισόδια αποπροσωποποίησης-αποπραγματοποίησης, μουδιάσματα-μυρμηγκιάσματα, εξάψεις κ.α. Λόγω της ομοιότητάς τους με άλλες παθήσεις (καρδιαγγειακές, πνευμονολογικές και σχετικές με το Κεντρικό Νευρικό Σύστημα), ο πάσχων επισκέπτεται διάφορες ιατρικές ειδικότητες. Στην πραγματικότητα βέβαια κυριαρχεί μία διαστρεβλωμένη αντίληψη και ανάγκη διαφυγής με έναν παράδοξο τρόπο.
Η πλειοψηφία των πασχόντων δεν ακολουθεί έγκαιρα την κατάλληλη παρέμβαση, φαρμακευτική, ψυχοθεραπευτική ή έναν συνδυασμό. Το αποτέλεσμα είναι η Διαταραχή Πανικού να γίνεται χρόνια, επιβαρύνοντας την ποιότητα ζωής, μειώνοντας σημαντικά την λειτουργικότητα αλλά και την πρόγνωση της θεραπείας.
Της Δρ. Τέσσας Χριστοδούλου, PhD, CPsych, AFBPsS, CSci
