Η Ψυχογενής Ανορεξία στην Εφηβεία
Η Ψυχογενής Ανορεξία συχνά έχει έναρξη στην διάρκεια της εφηβείας. Στο 40% των περιπτώσεων εμφανίζεται μεταξύ 14-19 ετών. Η έλλειψη ευελιξίας, η τελειοθηρία, η αναβλητικότητα και η τάση αποφυγής της βλάβης είναι από τα κυριότερα χαρακτηριστικά της, πολλά από τα οποία διαμορφώνονται κατά την παιδική ηλικία.
Συναντούμε επίσης αγχώδεις εκφάνσεις αντιδράσεων και ιδεοψυχαναγκασμούς (τελετουργίες στην διαχείριση της τροφής ή για την επίτευξη της απώλειας βάρους π.χ. ζύγισμα, συνεχείς μετρήσεις κ.α.).
Οι έφηβες που ως παιδιά δεν έλαβαν με σαφή ή συνεπή τρόπο συναισθηματική τροφή, αρνούνται και την σωματική. Με αυτόν τον τρόπο καθηλώνονται σε προγενέστερα στάδια ανάπτυξης, υιοθετώντας ακραίες συνήθειες λόγω της άρνησης να ωριμάσουν. Αυτή η στάση υποδηλώνει ταυτόχρονα και την παρεμπόδιση της έκφρασης της σεξουαλικότητας (αμηνόρροια).
Παράγοντες κινδύνου ανάπτυξης Ψυχογενούς Ανορεξίας
Οι παράγοντες που αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης:
- έλλειψη γονεϊκής στοργής και επικοινωνίας
- σωματική ή σεξουαλική κακοποίηση
- άλυτο πένθος ή απορριπτικό μοτίβο συμπεριφοράς
- υπερπροστατευτικό στυλ φροντίδας μέσα στην οικογένεια
- ιστορικό διατροφικών διαταραχών -συνηθέστερα μια ανορεκτική μητέρα που την απασχολεί ιδιαίτερα η εικόνα του σώματός της
- συνήθειες διατροφής του βρέφους αρχικά και έφηβου στη συνέχεια, πάνω στις οποίες ασκείται σημαντικός έλεγχος, με αποτέλεσμα την εκδήλωση έντονων αρνητικών συναισθημάτων απέναντι στο φαγητό και ανάγκης ανάκτησης ελέγχου μέσα από αυτό.
Διαστρεβλώσεις
Αντιληπτικές: ο τρόπος αντίληψης της εικόνας του σώματος και της εμφάνισης
Συναισθηματικές: το αίσθημα ικανοποιήσης ή δυσαρέσκειας για το σύνολο ή πτυχών της εμφάνισης όπως π.χ. το βάρος, το σχήμα, το μέγεθος κ.α.
Γνωσιακές: οι σκέψεις και τα πιστεύω για το σώμα, όπως π.χ. το «κατάλληλο» σχήμα, μέγεθος, βάρος κ.α.
Συμπεριφορική διάσταση: οι πράξεις, συμπεριφορές και δραστηριότητες ανάλογα με την εικόνα για την εμφάνιση.
Πώς διαμορφώνονται και από τι επηρεάζονται;
- Οι επιδράσεις από το παρελθόν: η εικόνα σώματος επηρεάζεται από: τις αξίες και τα νοήματα που υπαγορεύει η κοινωνία για το τι είναι «ιδανικό» σώμα, τα πρότυπα θυληκότητας – αρρενωπότητας και τις διαπροσωπικές σχέσεις ( οικογένεια -συνομήλικοι)
- Τα φυσικά χαρακτηριστικά (ύψος, βάρος) και τον τρόπο που άλλαξαν και εξελίχθηκαν κατά την πορεία της ανάπτυξης
- Τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας (αυτοεκτίμηση, αίσθηση επάρκειας, τρόπος προσέγγισης των σχέσεων)
- Οι επιρροές στο παρόν: τα γεγονότα και οι εμπειρίες της καθημερινότητας (σκέψη, συναίσθημα, συμπεριφορά).
Προβληματικές Συμπεριφορές- Συμπτωματολογία
Οι συμπεριφορές που πρέπει να κινητοποιήσουν το άμεσο περιβάλλον (οικογενειακό, φιλικό, σχολικό) περιλαμβάνουν: εμμονή με το σωματικό βάρος/θερμίδες, απομόνωση/εσωστρέφεια, ευερεθιστότητα/οξυθυμία, μεταπτώσεις στην διάθεση, τελειομανία, χαμηλή αυτοεκτίμηση και διαταραχές άγχους.
Τα συμπτώματα που εφιστούν την προσοχή σχετίζονται με: απώλεια βάρους, αμηνόρροια, απώλεια όρεξης, αφυδάτωση, κόπωση, διαταραχές ύπνου, οδοντική διάβρωση, βραδυκαρδία, υπόταση, μείωση μυϊκής μάζας, δυσκοιλιότητα κ.α.
Διατροφικές συνήθειες
Η κατανάλωση της τροφής γίνεται με πολύ αργό τρόπο. Συχνά θα κατακερματιστεί σε μικρά κομμάτια. Κυριαρχεί επίσης η χρήση μπαχαρικών ή άλλων λιποδιαλυτικών συστατικών (ξύδι, λεμόνι).
Μία ενδεικτική συμπεριφορά αποτελεί η αποφυγή συγκεκριμένων τροφών και ο διαχωρισμός τους. Ο/η πάσχων/ουσα ονομάζει τις τροφές “ασφαλείς” ή “μη αποδεκτές” ενώ η ποικιλία σταδιακά περιορίζεται. Πολύ χαμηλή είναι και η πρόσληψη υγρών που συνοδεύεται από τον φόβο αύξησης του βάρους.
Της Δρ. Τέσσας Χριστοδούλου, PhD, CPsych, AFBPsS, CSci
