Το Γενικό Πλαίσιο της Θεραπείας
Στις πρώτες συνεδρίες γίνεται εκμάθηση για το πώς τα συμπτώματα της Ψυχογενούς Βουλιμίας πυροδοτούνται και διαιωνίζονται. Οι στόχοι περιλαμβάνουν: την εξάλειψη των επεισοδίων υπερφαγίας και των συμπεριφορών την εγκαθίδρυση ενός ωφέλιμου μοτίβου διατροφής και αναδόμηση των διαστρεβλωμένων πεποιθήσεων για το βάρος/ σχήμα του σώματος. Σημαντικό είναι επίσης και ένα προληπτικό πλάνο υποτροπής.
Η σχέση συνεργασίας με τον θεραπευτή ενθαρρύνεται ήδη από την αρχή ανάμεσα στους γονείς και τον έφηβο. Είναι απαραίτητη η κοινή δράση στο σχεδιασμό στρατηγικών για την τροποποίηση της προβληματικής διατροφικής συμπεριφοράς.
Αρχικοί Στόχοι
Είναι γνωστό ότι τα βουλιμικά συμπτώματα αναδύονται μέσα στο γενικό πλαίσιο της διαδικασίας της εφηβικής βιολογικής, γνωστικής και συναισθηματικής ωρίμανσης. Ο θεραπευτής τονίζει στον έφηβο ότι τα επεισόδια υπερφαγίας πυροδοτούνται και διαιωνίζονται λόγω των στερητικών προγραμμάτων δίαιτας.
Ο έλεγχος του βάρους και ο εντοπισμός των δυσλειτουργικών συνηθειών επιτυγχάνεται μέσα από την καταγραφή (σε μορφή ημερολογίου) των σκέψεων και των συναισθημάτων. Ο έφηβος συνειδητοποιεί τον Φαύλο Κύκλο της συμπεριφοράς και μειώνει σταδιακά τις αντισταθμιστικές μεθόδους, μαθαίνοντας ουσιαστική επίλυση προβλημάτων χωρίς την διευκόλυνση της τροφής.
Οι γονείς πρέπει να διαμορφώσουν στο σπίτι ένα περιβάλλον που θα μετριάζει και θα εξαλείφει τους πυροδότες υπερφαγικών επεισοδίων (π.χ. ντουλάπια με φαγητά, τροφές με υδατάνθρακες κ.α.). Παράλληλα, αναπτύσσονται στρατηγικές χειρισμού των συμπεριφορών αντιστάθμισης (π.χ. καθαρτικά, σωματική άσκηση, πρόκληση εμετού). Η ανάθεση ρόλων υποστήριξης στους γονείς μειώνουν τα αισθήματα ντροπης και ενοχών στα παιδιά που σχετίζονται με την Ψυχογενή Βουλιμία.
Ψυχοεκπαίδευση
Ο περιορισμός της τροφής αυξάνει την πιθανότητα βουλιμικών επεισοδίων (κατανάλωση μεγάλων ποσοτήτων) εξαιτίας της πείνας. Τα βουλιμικά επεισόδια με την σειρά τους δημιουργούν αισθήματα ενοχής και αυξάνουν το άγχος για το βάρος και σχήμα του σώματος, οδηγώντας το άτομο σε συμπεριφορές αντιστάθμισης (π.χ. πρόκληση εμετού, χρήση καθαρτικών), ως μια προσπάθεια να καταλαγιάσει αυτά τα αρνητικά συναισθήματα.
Ο θεραπευτής εκπαιδεύει τον έφηβο και σχετικά με τις διαταραχές πρόσληψης τροφής, την διαδικασία της θρέψης και της ρύθμισης του βάρους. Σε αυτό το στάδιο επίσης ενθαρρύνεται η καταγραφή και η αυτοπαρατήρηση. Θα κινητοποιηθεί σταδιακά ώστε να αλλάξει τις περιοριστικές πρακτικές στο διαιτολόγιο υιοθετώντας ένα πιο υγιές μοτίβο.
Εκπαίδευση παρέχεται και στους γονείς σχετικά με την διαταραχή, τις αρνητικές βιολογικές και συναισθηματικές επιδράσεις της Ψυχογενούς Βουλιμίας και τους στόχους/ διαδικασία της θεραπείας.
Τα κύρια στάδια της Θεραπείας
Οι επόμενες συνεδρίες επικεντρώνονται στο γνωστικό κομμάτι. Τα Πειράματα Διάψευσης και Επιβεβαιώσης αυτόματων αρνητικών σκέψεων ενθαρρύνουν την αμφισβήτηση των δυσπροσαρμοστικών σχημάτων. Η εναλλακτική υιοθέτηση σκέψεων οδηγεί στην απόκτηση δεξιοτήτων επίλυσης προβλημάτων. Αυτές οι δύο προσεγγίσεις χρησιμοποιούνται για τον εντοπισμό των αντιλήψεων σχετικά με το σώμα, την αυτοεκτίμηση που εξαρτάται από το βάρος και τις πεποιθήσεις για τους στόχους/επιτεύγματα.
Η θεώρηση συμπληρώνεται με συμπεριφορικά πειράματα που ελέγχουν τις δυσλειτουργικές πεποιθήσεις ιδιαιτέρως απέναντι σε “απαγορευμένες” τροφές, το σχήμα και το βάρος του σώματος.
Το τελικό στάδιο της Θεραπείας
Στις τελευταίες συνεδρίες καταστρώνεται ένα σχέδιο προληπτικής δράσης για ενδεχόμενη υποτροπή. Εντοπίζονται προσδοκώμενες προκλήσεις ή πυροδοτικοί παράγοντες που μπορεί να αναδυθούν, ιδιαίτερα σχετικά με την εφηβεία. Παράλληλα ο θεραπευτής δουλεύει την ανάπτυξη μιας υγιούς σχέσης ανάμεσα στον έφηβο και τους γονείς καθώς και την οριοθέτηση.
Της Δρ. Τέσσας Χριστοδούλου, PhD, CPsych, AFBPsS, CSci
