Εισαγωγή
Σύμφωνα με το DSM-V (2013), η Μεταιχμιακή ή Οριακή Διαταραχή Προσωπικότητας ανήκει στο Cluster B (2η κατηγορία). Σχετίζεται με έντονη Συναισθηματική Αστάθεια. Το άτομο παρουσιάζει έλλειψη σταθερότητας στις διαπροσωπικές σχέσεις και παρορμητικότητα. Τα συναισθήματα κυμαίνονται από έντονο ενθουσιασμένο σε ακραίο θυμό – στοιχείο που οδηγεί στην καταστροφή των περισσότερων διαπροσωπικών σχέσεων.
Κοινωνικές δεξιότητες που εκλείπουν:
- Συναισθηματική σταθερότητα (έλλειψη προβλέψιμης διάθεσης, παρουσία αστάθειας)
- Σταθερή αυτό-εικόνα (αίσθημα σιγουριάς, αυτοπεποίθηση, ύπαρξη στόχων)
- Κοινωνική σταθερότητα (ισορροπία στην καθημερινότητα, κοινωνικές σχέσεις)
- Σεξουαλική εγκράτεια (αποφυγή περιστασιακού σεξ ή ριψοκίνδυνων συμπεριφορών)
- Προφύλαξη-Σύνεση
- Έλεγχος θυμού (απουσία εκδικητικότητας και ευερεθιστότητας)
Κοινωνική επίδοση
Τα άτομα με οριακή διαταραχή έχουν ασταθείς κα έντονες διαπροσωπικές σχέσεις που χαρακτηρίζονται από εναλλαγή μεταξύ των δύο άκρων: εξιδανίκευση – υποτίμηση. Συχνά κάνουν μανιώδεις προσπάθειες να αποφύγουν πραγματική ή φανταστική εγκατάλειψη.
Αρνητικά συναισθήματα και ανταγωνισμός
- Τα άτομα έχουν συχνά, έντονα αρνητικά συναισθήματα π.χ. άγχος, κατάθλιψη, ενοχές, ντροπή, ανησυχία.
- Τα συναισθήματά βγαίνουν εκτός ελέγχου, φτάνοντας σε ακραίο βαθμό
- Έχουν ακραίες αντιδράσεις όταν αντιλαμβάνονται προσβολή ή κριτική.
- Εκφράζουν συναισθήματα με θεατρικό τρόπο.
- Τα συναισθήματά αλλάζουν απρόβλεπτα.
- Είναι συχνά εχθρικοί.
- Θυμώνουν υπερβολικά σε σχέση με τη σοβαρότητα της κατάστασης.
Όπως οι νεαροί έφηβοι, οι ενήλικες με οριακή διαταραχή έχουν άστατη διάθεση και έντονο θυμό. Αυτά τα έντονα συναισθηματικά επεισόδια κρατάνε συνήθως μόνο μερικές ώρες και σπάνια πάνω από μερικές μέρες. Στις πιο σοβαρές περιπτώσεις, υπάρχει αυτοτραυματισμός και επαναλαμβανόμενες απόπειρες αυτοκτονίας.
Τρόποι αντιμετώπισης (coping styles)
- Νιώθει ότι οι άλλοι δεν τον καταλαβαίνουν και τον κακομεταχειρίζονται (θυματοποίηση).
- Επιρρίπτει στους άλλους ή στις συνθήκες, τις δικές του αποτυχίες ή ελλείψεις.
- Αποδίδει τις δικές του δυσκολίες σε εξωτερικούς παράγοντες αντί να αναλαμβάνει την ευθύνη για τη δική του στάση ή επιλογές
- Όταν είναι αναστατωμένο, δυσκολεύεται να αντιληφθεί ταυτόχρονα και τις θετικές και τις αρνητικές ποιότητες ενός ατόμου (π.χ. μπορεί να βλέπει τους άλλους με απόλυτο τρόπο, ως καλούς ή κακούς, να αντιπαθήσει ξαφνικά κάποιον που μέχρι τότε συμπαθούσε)
- Γίνεται παράλογο όταν πυροδοτούνται έντονα συναισθήματα και εμφανίζει μείωση από το σύνηθες επίπεδο λειτουργικότητας.
- Έχει πολύ μικρή επίγνωση σχετικά με τα κίνητρά του, τη συμπεριφορά του κλπ.
- Είναι ανίκανο να ηρεμήσει ή να παρηγορήσει τον εαυτό του χωρίς τη βοήθεια ενός άλλου (δυσκολία αυτό- ρύθμισης).
- Έχει την τάση να καταστροφολογεί, να βλέπει τα προβλήματά του ως ολέθρια, ανεπίλυτα κοκ.
- Έχει την τάση να κρατάει κακίες∙ μπορεί να κολλάει σε προσβολές για πολύ καιρό.
- Όταν ταράζεται, έχει την τάση να επιστρέφει σε παλαιότερες (Παλινδρόμηση), λιγότερο ώριμους τρόπους διαχείρισης (π.χ. προσκόλληση, κλαψούρισμα, ξεσπάσματα).
- Οι σχέσεις του τείνουν να είναι ασταθείς και χαοτικές.
Της Δρ. Τέσσας Χριστοδούλου, PhD, CPsych, AFBPsS, CSci
