Τι είναι η Ψυχογενής Ορθορεξία;
Η Ψυχογενής Ορθορεξία (Bratman, 1997) είναι μία άτυπη Διατροφική Διαταραχή, κατά την οποία το άτομο αναπτύσσει εμμονή με την “ορθότητα” της τροφής προς κατανάλωση. Πρόκειται για μία σχετικά πρόσφατη κατηγορία που δεν έχει όμως ενταχθεί στο Διαγνωστικό Εγχειρίδιο Ψυχικών Παθήσεων (DSM-V, 2015).
Τα άτομα με Ορθορεξία δαπανούν μεγάλο μέρος της ημέρας στην οργάνωση του τι θα φαγωθεί και τι θα αποφευχθεί. Κάθε δραστηριότητα που περιλαμβάνει φαγητό προκαλεί αγωνία. Συχνά, η προοδευτική αύξηση των διατροφικών περιορισμών οδηγεί στην κοινωνική απομόνωση, εφόσον η ισορροπία επιτυγχάνεται μόνο με “αβλαβείς” τροφές.
Ως συνέπεια υπάρχει αισθητός περιορισμός στο εύρος των τροφών της καθημερινότητας αποκλείοντας αυτές με συντηρητικά, υδατάνθρακες και πολλά λιπαρά, τις επεξεργασμένες, τυποποιημένες ή μαγειρεμένες με τρόπο ανθυγιεινό. Εξαιτίας αυτών ο οργανισμός στερείται θρεπτικά συστατικά και μέταλλα.
Η Ορθορεξία έχει κοινά χαρακτηριστικά με την Ψυχογενή Ανορεξία αφού κυριαρχούν η παθολογική εμμονή του πάσχοντος με τις αυστηρές διατροφικές επιλογές καθώς και η “αυστηρή φωνή” που υπαγορεύει, το “σωστό” και το “λάθος”. Ωστόσο στην Ορθορεξία το άτομο δεν επιθυμεί την απώλεια βάρους μέσα από τους αυστηρούς διατροφικούς κανόνες.
Η εμμονή με την υγιεινή διατροφή μπορεί να προέρχεται από διάφορες πηγές όπως η οικογένεια, οι συνήθειες, κοινωνικές τάσεις, οικονομικά προβλήματα ή πρόσφατες ασθένειες.
Συμπτώματα
Τα συμπτώματα διαχωρίζονται σε:
- Ψυχολογικά – Συναισθηματικά
- Σωματικά
Η εμμονική ενασχόληση με την ποιότητα του φαγητού και την υγιεινή διατροφή είναι από τα πιο εμφανή συμπτώματα. Η παραβίαση των κανόνων οδηγεί σε ανησυχία, ενοχή και ντροπή, με αποτέλεσμα την υιοθέτηση ακόμα πιο αυστηρών περιορισμών. Τα άτομα έχουν ανάγκη να ασκούν έλεγχο στη ζωή τους. Η έλλειψη σιγουριάς για την ποιότητα του φαγητού συχνά αντανακλά μια γενικότερη ανασφάλεια και επιφυλακτική στάση. Υπάρχει ένα αίσθημα ευαλωτότητας με υποχονδριακές τάσεις. Αυτό οδηγεί τελικά στην δημιουργία ενός φαύλου κύκλου, όπου το εσωτερικό άγχος εκδηλώνεται στον έλεγχο του φαγητού.
Συμπεριφορική Έκφανση της Ορθορεξίας
- Αποφυγή τροφών που θεωρούνται ανθυγιεινές (λιπαρά, συντηρητικά, υδατάνθρακες, κ.α.)
- Σχεδιασμός γευμάτων πολλές φορές αρκετές μέρες πριν ακολουθώντας κάποιας μορφής τελετουργία στην προετοιμασία τους.
- Ο ιδεοψυχαναγκαστικά συμπτώματα μπορεί να είναι συνέπεια της λιμοκτονίας παρά αιτία της διαταραχής.
- Αίσθημα ενοχών και ανησυχίας κατά την κατανάλωση τροφών που δεν είναι υγιεινές
- Άσκηση κριτικής σε όσους δεν ακολουθούν μια υγιεινή διατροφή και αίσθημα υπεροχής απέναντί τους.
- Αυστηρότητα αναφορικά με την εικόνα και τις διατροφικές συνήθειες.
- Χαμηλή ποιότητα ζωής
- Μειωμένη κοινωνική ζωή
- Επιβολή τιμωρίας όταν δεν τηρούνται οι κανόνες
- Πιθανότητα παλινδρόμησης στη διατροφική συμπεριφορά βιώνεται ως ανεπάρκεια.
Προειδοποιητικά σημάδια
- Υποχρεωτικός έλεγχος των συστατικών στις ετικέτες
- Αποκλεισμός στην ποικιλία των τροφών
- Υψηλά επίπεδα ψυχολογικής έντασης όταν δεν υπάρχουν «υγιεινά» τρόφιμα στο διαιτολόγιο
- Έντονη ενασχόληση με λογαριασμούς κοινωνικής δικτύωσης και blogs σχετικά με την διατροφή.
Θεραπεία
Το φαινόμενο της ορθορεξίας χρήζει προσέγγισης από διεπιστημονική ομάδα. Η συνεργασία εξειδικευμένων θεραπευτών-τόσο ψυχιάτρου ή ψυχολόγου όσο και διαιτολόγου ή ιατρού κρίνεται απαραίτητη.
Η ψυχολογική αντιμετώπιση γενικά συγκλίνει προς αυτές της νευρικής ανορεξίας και της ιδεοψυχαναγκαστικής συμπεριφοράς. Η θεραπευτική προσέγγιση ποικίλλει ανάλογα με την περίπτωση και το βαθμό παθολογίας. Για παράδειγμα, μπορεί μια ψυχοθεραπευτική αντιμετώπιση (π.χ. γνωσιακή συμπεριφοριστική) να είναι αποτελεσματική, αλλά μπορεί να χρειαστούν και επιπρόσθετες προσεγγίσεις, όπως η παροχή αντικαταθλιπτικών αγωγής.
Tο τεστ του Bratman για την ορθορεξία
- Αφιερώνετε περισσότερο από 3 ώρες ημερησίως για να σκεφτείτε τι ακριβώς θα φάτε;
- Προγραμματίζετε τα γεύματά σας αρκετές ημέρες πριν;
- Είναι η θρεπτική αξία του γεύματός σας περισσότερο σημαντική από την ευχαρίστηση του;
- Μειώθηκε η ποιότητα της ζωής σας με την αύξηση της ποιότητας της διατροφής σας;
- Έχετε γίνει πιο αυστηροί με τον εαυτό σας;
- Αυξάνεται η αυτοπεποίθηση σας όταν τρώτε υγιεινά;
- Έχετε σταματήσει να καταναλώνετε τα τρόφιμα που απολαμβάνατε, προκειμένου να καταναλώνετε τα «σωστά» τρόφιμα;
- Η διατροφή σας δεν σας επιτρέπει εύκολα να φάτε έξω, απομακρύνοντάς σας από την οικογένεια και τους φίλους σας;
- Αισθάνεστε ένοχοι όταν «χαλάτε» τη δίαιτά σας;
- Αισθάνεστε καλά με τον εαυτό σας και ότι έχετε τον πλήρη έλεγχο όταν τρώτε υγιεινά;
